Noclegi Zamość - Villa Morando

Zamość dawna stolica ordynacji rodu Zamoyskich

zwierzyniec.info.pl

Jan Zamoyski, po swoich przodkach, odziedziczył niewiele – 2 wsie. Jednak pod koniec swojej politycznej i wojskowej działalności dysponował sporym majątkiem. Obejmował on 17 500 kilometrów kwadratowych. Stanowiło to około 6 procent obecnej powierzchni Polski.

Powołanie ordynacji

Jan Zamoyski swoją karierę dworską rozpoczął po studiach odbytych w krajach Europy Zachodniej. Po wielu latach  służby oraz uczestnictwie w wyprawach wojennych w swoich rękach zgromadził ogromny majątek. Aby zebrana ziemia nie została roztrwoniona po jego śmierci Zamoyski utworzył ordynację. W 1589 roku, za zgodą króla Zygmunta III Wazy, wydzielono z dóbr kompleks ziemski, który miał zabezpieczyć w przyszłości znaczenie i potęgę Zamoyskich. Ordynacja  zarejestrowana została w księgach Trybunału Lubelskiego 8 lipca 1589 roku. Obejmowała obszar 3 830 kilometrów kwadratowych. W jej skład wchodziło: 149 wsi i 6 miast: Goraj, Kraśnik, Szczebrzeszyn, Tarnogród, Turobin i Zamość.

Ordynacja to samodzielna struktura administracyjno – ustrojowa, tzw. państwo w państwie. W Rzeczypospolitej była drugą – pierwszą powołali Krzysztof, Olbrycht i Stanisław Radziwiłłowie. Do początków XX wieku w Polsce istniało ich czterdzieści. Zamojska ordynacja swoją stolicę miała w Zamość. Posiadała władzę sądowniczą sprawowaną przez Trybunał Zamojski, własne wojsko niebędące pod władzą hetmana oraz ufortyfikowaną twierdzę z piechotą i artylerią. W Zamościu działała Akademia Zamojska, oraz drukarnia.

Z historii Zamoyskiego rodu

Zgromadzony przez Jana majątek był niepodzielny, a ziemie włączone w ordynację dziedziczył najstarszy męski potomek rodu. Problem z przejęciem schedy po Zamoyskich nastąpił wraz ze śmiercią III ordynata, wnuka Jana Zamoyskiego, Jana “Sobiepana”, który nie zostawił po sobie męskiego dziedzica. W 1655 roku rozpoczęła się walka o przejęcie po zmarłym Zamościa. Spór przed sądami, sejmem i agitacje  szlachty prowadziły: siostra Jana “Sobiepana” Gryzelda Wiśniowiecka wraz z przedstawicielami rodu Koniecpolskich. Przeciwko nim wystąpiła młodsza linia Zamoyskich pochodząca od stryjecznego dziada Jana Zamoyskiego Macieja. Na jej czele stali kasztelan czernihowski Zdzisław Jan Zamoyski i jego syn Marcin. Był to niezbyt chlubny okres w dziejach prosperowania ordynacji. Ciągłe walki doprowadziły do ogromnego wyniszczenia i zadłużenia majątku Zamoyskich.   W 1674 roku Sejm przyznał ordynację Marcinowi. Istotny dla jej istnienia jest rok 1821- rząd Królestwa Kongresowego kupił miasto Zamość od Stanisława Kostki Zamoyskiego, natomiast siedzibę zarządu ordynacji przeniesiono do Zwierzyńca, gdzie funkcjonowała do 1944 roku. Boczna linia rodziny Zamojskich sprawowała pieczę nad ziemiami aż do 1944 roku. Jesienią, w tym samym roku, po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną ziem polskich spod okupacji Niemieckiej, dekretem PKWN ordynacja przestała istnieć. Wprowadzona reforma rolna przyniosła rozpad i podział ziem ordynackich dla chłopów małorolnych.

Zamoyscy znów w Zamościu

Historia jednak zatoczyła koło i po roku 1989 na czele samorządu stanął syn Jana, ostatniego XVI ordynata, Marcin Zamoyski, który w latach 1990 -1992, 2002 – 2014 był prezydentem Zamościa, a w latach 1992 -1994 wojewodą ówczesnego województwa zamojskiego.

O autorze Zobacz wszystkie posty

Tomek Wątły

Redaktor - dziennikarz gazety "Echa Roztocza", pasjonat historii Zamościa i znawca arcyciekawych szczegółów tego miasta. Prywatnie miłośnik roztoczańskich cudów natury - działa na rzecz promocji tego regionu.